روش تحقیق در نگارش پروپوزال (مهم‌ترین ملاک انتخاب روش پژوهش)-جلسه بیستم

ما در پاسخگویی به مسئله باید از یک روش خاص بهره ببریم که به آن روش پژوهش می‌گوییم.
روش تحقیق یا روش پژوهش روش و مسیری است که از طریق آن تلاش می‌کنیم مسئله‌ی پژوهش و فرضیه‌های مرتبط با آن را بررسی کنیم و پاسخ لازم را ارائه کنیم.

چه روشی را انتخاب کنیم؟ مهم‌ترین ملاک انتخاب روش پژوهش به ماهیت مسئله برمی‌گردد.
مثال: ارزیابی اثربخشی یک روش جدید تدریس؛ مشخص است که در اینجا ما باید از روش ارزشیابی استفاده بکنیم.
بررسی نگرش‌های مذهبی دانشجویان: در اینجا باید از روش پیمایشی استفاده کنیم.
بررسی چگونگی تعلیم و تربیت در دوران صفویه: در اینجا روش تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بررسی رابطه سرمایه روا‌ن‌شناختی با سلامت روان و انگیزش تحصیلی دانشجویان. این هم یک پژوهش همبستگی است. تحلیل محتوای کتب درسی دبستان از نظر میزان توجه به بهروزی دانش‌آموزان که یک روش تحلیل محتواست.

نکات ضروری در روش تحقیق در نگارش پروپوزال

علاوه بر ماهیت پژوهش که تأثیر زیادی بر انتخاب روش پژوهش دارد، در برخی موارد مسائلی همچون هزینه، زمان، تجربه و دانش پژوهشگر و غیره هم می‌توانند به عنوان ملاک‌های انتخاب روش پژوهش در نظر گرفته شوند.
در یک طبقه‌بندی کلی می‌توانیم روش‌های تحقیق را در سه دسته‌ی کلی کمی، کیفی و ترکیبی قرار دهیم.

روش‌های کمی آنهایی هستند که به طور کاملاً عینی انجام می‌شوند و با اعداد و ارقام سروکار دارند، اما روش‌های کیفی روش‌هایی هستند که خیلی با کمیت سروکار ندارند، بیشتر با تحلیل و تفسیر سروکار دارند، با مسائل کیفی سروکار دارند و روش‌های ترکیبی هم که روش‌هایی هستند که ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی را به کار می‌گیرند.

انواع روش کمّی برای روش تحقیق در نگارش پروپوزال

• تحقیقات تجربی

این نوع تحقیقات به صورتی هستند که تأثیر اجرا یا انجام مداخله یا نوع دستکاری بر یک یا مجموعه‌ای از متغیرهای وابسته مورد بررسی قرار می‌گیرد.
گمارش افراد در این نوع پژوهش‌ها به‌صورت کاملاً تصادفی است و در این پژوهش‌ها تا حد امکان تلاش می‌شود تا شرایط به‌طور کامل کنترل شود تا امکان مقایسه‌ی مطلوب فراهم شود.

• تحقیقات شبه تجربی

در این پژوهش‌ها که شبیه به تحقیقات تجربی هستند، امکان گمارش تصادفی وجود ندارد. بلکه افراد از قبل چینش شدند و پژوهشگر فقط می‌تواند تحقیق را بر مبنای آن چینشی که از قبل وجود داشته، انجام دهد.

• پژوهش‌های تاریخی

این پژوهش‌ها در واقع به این پرسش پاسخ می‌دهند که در گذشته چگونه بوده است یا چه چیز وجود داشته است یا چه اتفاقی رخ می‌داده است که در اینجا بیشتر با اسناد و مدارک تاریخی موجود سروکار داریم و آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• تحقیقات همبستگی

در واقع در این پژوهش‌ها به دنبال این هستیم که ببینیم چه همبستگی بین متغیرها مختلف وجود دارد.

• تحقیقات علی یا پس‌رویدادی

در این پژوهش‌ها یک اتفاقی که در گذشته رخ داده است را مورد کندوکاو قرار می‌دهیم. مثلاً تحلیل و بررسی علل خودکشی؛ خودکشی در گذشته اتفاق افتاده است و اکنون می‌خواهیم که علل آن را مورد بررسی قرار دهیم.

• تحقیقات مروری و فراتحلیل

در واقع نوعی از پژوهش‌ها هستند که در آن ما مجموعه‌ای از پژوهش‌هایی که در یک زمینه‌ی مشخص انجام شده است را گردآوری می‌کنیم و آنها را به طور نظام‌مند بررسی می‌کنیم.

• تحقیقات ارزشیابی

در این نوع تحقیقات هدف ارزشیابی برنامه‌ها و مداخلات مختلف آموزشی است که ببینیم این برنامه‌ها تا چه حد اثربخش و مؤثر بودند.

• تحقیقات تحلیل محتوا

در این پژوهش‌ها ما محتوای موجود را تحلیل می‌کنیم و به بررسی محتوا می‌پردازیم که می‌تواند شامل کتاب و آثار مختلف رسانه‌ای باشد که ما با یک هدف ویژه محتوای این آثار را تحلیل می‌کنیم.

• تحقیقات مقطعی

طبقه‌بندی این نوع تحقیقات از لحاظ زمانی مطرح است که معطوف به یک نقطه‌ی زمانی مشخص است. مثلاً ما رضایت شغلی کارکنان را در یک سال خاص اندازه‌گیری می‌کنیم.

• تحقیقات طولی

اگر بخواهیم روند تغییراتی را که در طول زمان بررسی کنیم، از تحقیقات طولی استفاده می‌کنیم. تحقیقات طولی به شکل‌های مختلفی است. یکی از انواع آن تحقیقات پانل است.

– تحقیقات پانل

در این نوع از پژوهش‌ها یک نمونه‌ی واحد را در زمان‌های گوناگون بررسی می‌کنیم. یعنی یک تعداد مشخصی از افراد را به‌عنوان نمونه انتخاب می‌کنیم و در طول زمان که می‌تواند ۶ ماه، یک سال، ۵ سال، ۱۰ سال، ۲۰ سال و یا بالاتر باشد و این افراد را در زمان‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم و بر روی آنها بررسی انجام می‌دهیم تا تغییرات را در این افراد مورد مطالعه قرار دهیم و گزارش کنیم که چه تغییراتی در طی زمان در این افراد رخ داده است.

– تحقیقات روند

شبیه به تحقیقات پانل هستند با این تفاوت که در تحقیقات پانل ما یک گروه مشخصی را در طول زمان مورد بررسی قرار می‌دهیم. اما در تحقیقات روند ما صرفاً داریم روند را بر روی کسانی که دارای یک ویژگی مشابه باشند، بررسی می‌کنیم؛ مثلا کسانی که در یک سال متولد شدند یا کسانی که در یک سال وارد دانشگاه شدند.

برای مثال می‌خواهیم در یک پژوهش نگرش دانشجویان را نسبت به تحصیل مورد بررسی قرار دهیم و به‌طور مثال ورودی‌های سال ۹۷ را بررسی می‌کنیم. قاعدتاً این افراد فارغ‌التحصیل می‌شوند و در مقطع کارشناسی ۴ سال بعد در سال ۱۴۰۱ افراد جدیدی وارد دانشگاه می‌شوند. حال ما پژوهشمان را بر روی این افراد جدید انجام می‌دهیم تا روند تغییرات را بررسی کنیم.

• روش دلفی

در این روش هدف این است که نظر افراد صاحب‌نظر در یک حیطه‌ی خاص را مورد بررسی قرار دهیم. مثلاً نظر اساتید درباره‌ی ویژگی‌های یک استاد خوب.

• تحقیقات اقدام پژوهی

این نوع پژوهش‌ها بر خلاف سایر پژوهش‌ها به این صورت هستند که هدفشان این است که در یک مسئله‌ی خاص و مشکلی که حادث شده، ورود پیدا کنند و هدفشان تعمیم دادن یافته‌ها نیست، بلکه می‌خواهند یک مسئله را مشکل مشخصی را در این نوع پژوهش‌ها حل و فصل کنند.

سختی انجام پروپوزال توسط موسسه تزمن شکسته شد! در هر رشته ای که هستید سفارش پروپوزال خود را به ما بسپارید.

انواع روش کیفی برای روش تحقیق در پروپوزال

• تحقیقات روایتی

این نوع تحقیقات بر گفتار و روایت‌هایی که پیرامون یک موضوع وجود دارد و گفت و شنودهایی که انجام می‌شود، در یک زمیته‌ی خاص استوار هستند.

• تحقیقات پدیدارشناسی

در پدیدارشناسی تجربیات، برداشت‌ها و احساسات افراد بدون هیچ نوع قضاوت و پیش‌فرضی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

• تحقیقات قوم‌نگاری

شناسایی افراد و گروه‌ها در بافت و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آنها یک نوع مطالعه‌ی قوم‌نگاری است. در مطالعه‌ی قوم‌نگاری ما به توصیف یک فرهنگ از طریق مشاهده‌ی مستقیم آن فرهنگ می‌پردازیم.

• تحقیقات مورد کاوی

این نوع تحقیقات در واقع مطالعه‌ی عمیق یک پدیده‌ی خاص است.

• تحقیقات نظریه داده بنیاد

این نوع تحقیقات در واقع روشی برای کسب شناخت پیرامون موضوع مورد مطالعه و موضوع یا موضوعاتی هستند که قبلاً در مورد آنها تحقیق عمده و جامعی انجام نشده و در نتیجه دانش ما در آن زمینه محدود است و می‌خواهیم به جای اتکا به نظریه‌های موجود و از پیش تبیین‌شده خودمان با استفاده از یک رویکرد اکتشافی اقدام به تدوین یک نظریه و گزاره کنیم.

• تحقیقات زندگی‌نامه

در واقع به بررسی و واکاوی دقیق و عمیق زندگی‌نامه‌ی افراد و کشف تجربیات خاص آنها اشاره دارد.

• تحقیقات تحلیل گفتمان

در این روش بیشتر تأکید بر روی رویه‌های رسمی است که از طریق آنها ارتباطات برقرار می‌شود و موقعیت‌های خاص به وجود می‌آید. موضوع این دسته از مطالعات بر یک معنا و پیام استوار است. در واقع این نوع پژوهش برای مطالعاتی به کار می‌رود که زبان نوشتاری، گفتاری یا نشانه‌ای را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند.

• تحقیقات تحلیل گفتمان

روشی است که فهم متون و چگونگی ادراک و روند آن را بررسی می‌کند. به عبارت دیگر هرمونوتیک هنر دستیابی به فهم کامل و تام عبارت‌ها، گفتارها و نوشتارهاست.

• کردارشناسی

در واقع مطالعه‌ی انواع رفتار افراد در موقعیت طبیعی خودش است.

• نشانه‌شناسی

در درجه‌ی اول به آفرینش معنا در متون، مانند فیلم، برنامه‌های تلویزیونی و دیگر آثار هنری می‌پردازد. در واقع می‌خواهد معنای نهفته شده در این آثار را کشف و تحلیل و تفسیر کند.

• جامعه شناسی

در واقع در این روش می‌خواهیم نفوذ افراد در یک گروه را بررسی کنیم و ببینیم که چه فردی در مقام یک رهبر و در مقام یک فرد محبوب در یک گروه قرار دارد.

انواع روش ترکیبی، تلفیق روش کمی و کیفی

در خصوص انواع روش‌های کمی و کیفی صحبت کردیم. اما اخیراً پژوهشگران و صاحب‌نظران روی به تلفیق و ترکیب روش‌های کمی و کیفی آوردند و به جای این‌که روش‌های کمی و کیفی را به طور متضاد و مخالف یکدیگر قلمداد کنند، سعی‌ می‌کنند که این دو دیدگاه را با هم به نوعی آشتی بدهند و آنها را در فرآیند پژوهش تلفیق کنند.

انواع مختلفی از روش ترکیبی وجود دارد:

• روش سه سویه سازی

در این روش پیرامون یک پدیده‌ی واحد داده‌های مختلف فراهم می‌شود که مکمل یکدیگر هستند. استفاده از داده‌های مکمل برای درک بهتر مسئله‌ی پژوهش صورت می‌گیرد. هدف دیگر از ترکیب طرح‌های سه سویه سازی این است که هم‌زمان هر دو نوع داده‌ی کمی و کیفی را گردآوری کند و یا ترکیب این‌ داده‌ها به فهم مسئله‌ی پژوهش کمک کرده و از محدودیت‌های کار کاسته شود. این طرح زمانی استفاده می‌شود که محقق بخواهد به‌طور هم‌زمان یافته‌های کمی و کیفی را با هم مقایسه کند.

• روش در هم تنیده

بر اساس این طرح در پژوهشی که جهت‌گیری کمی و کیفی دارد، نوع دیگر داده‌ها نقش حمایتی یا ثانویه را ایفا می‌کنند. منطق حاکم بر این طرح این است که در یک پژوهش باید به سؤال‌های متعددی پاسخ داده شود که پاسخگویی به هر یک مستلزم انواع متفاوتی از داده‌ها است. در نتیجه تنها یک مجموعه داده‌ی کمی یا کیفی کافی نیست.

زمانی می‌توانیم بگوییم در پژوهشی از این طرح استفاده می‌شود که یکی از داده‌های کمی یا کیفی برای پاسخگویی به سؤال پژوهش درون یک پژوهش کمی یا کیفی وسیع‌تر گنجانده شده باشد.

کاربرد طرح گنجانده یا تو در تو یا در هم تنیده، اغلب زمانی است که داده‌های کیفی درون پژوهشی که جهت‌گیری کمی دارد، نقش حمایتی ایفا می‌کند. با وجود این می‌توانیم داده‌های کمی را هم درون پژوهشی که جهت‌گیری کیفی دارد، مورد استفاده قرار دهیم.

• روش توضیحی یا تبیینی

در این نوع طرح پژوهشگر به جای این‌که داده‌های کمی و کیفی را به طور هم‌زمان جمع‌آوری کند، ابتدا داده‌های کمی را جمع‌آوری می‌کند و سپس اقدام به گردآوری داده‌های کیفی می‌کند، به این منظور که بتواند با استفاده از داده‌های کیفی یافته‌های داده‌های کمی را تبیین و تفسیر کند و توضیح دقیق‌تری را در خصوص یافته‌های کمی فراهم کند.

• روش اکتشافی

در این روش که به ویژه زمانی استفاده می‌شود که متغیر یا پدیده‌ی ما ناشناخته باشد یا ابزار مناسبی برای آن وجود نداشته باشد یا بخواهیم اقدام به تدوین یک نظریه‌ بکنیم، یک پدیده‌ای را معرفی کنیم، از این روش استفاده می‌کنیم. در این روش ابتدا داده‌های حاصل از پژوهش کیفی را جمع‌آوری می‌کنیم و با استفاده از داده‌های روش کیفی به داده‌های کمی شکل می‌بخشیم و به آنها کمک می‌کنیم. با استفاده از این روش می‌توانیم پدیده‌ی مورد مطالعه را کشف و شناسایی کنیم