در دوره آنلاین به صورت رایگان با سری آموزش‌های پروپوزال نویسی در خدمت شما هستیم. در ادامه به جامعه آماری و روش نمونه گیری در پروپوزال خواهیم پرداخت.
در واقع مطالبی که شما به طور کاملا عملی برای استفاده در پروپوزال نویسی نیاز دارید در این جلسات آموزش پروپوزال نویسی خدمتتان ارائه خواهد شد، با ما همراه باشید. در جلسه قبلی راجع به چارچوب نظری تحقیق صحبت کردیم و همانطور که خدمتتان اعلام شد در این جلسه جامعه آماری و روش نمونه گیری در پروپوزال را در سری آموزش های نگارش پروپوزال، بررسی خواهیم کرد.
جلسه جامعه آماری و روش نمونه گیری در پروپوزال یکی از جلسات و مباحث مهم و حائز اهمیت می باشد پس با ما همراه باشید.
جامعه آماری و روش نمونه گیری در پروپوزال
جامعه‌ی آماری به مجموعه افراد، اشیاء و یا به‌طور کلی پدیده‌هایی اتلاق می‌شود که محقق می‌خواهد نتیجه‌های مطالعه‌ی خودش را به کلیه‌ی آنها تعمیم دهد. نکته‌ی مهم در تعریف جامعه‌ی آماری این است که در یک جامعه‌ی آماری باید آن افراد، اشیاء یا پدیده‌ها در یک یا چند صفت مشترک باشند. مثلاً وقتی که جامعه‌ی آماری مربوط به زنان است، جنسیت صفت مشترک بین زنان محسوب می‌شود. زمانی که ما این پژوهش خودمان را بر روی دانشجویان انجام می‌دهیم، تحصیلات در دانشگاه صفت مشترکی است که بین اعضای جامعه‌ی ما وجود دارد.
نمونه چیست؟ همان‌طوری که در ضرب‌المثل فارسی هم داریم که مشت نمونه خروار است، در واقع ما می‌خواهیم یک بخشی از جامعه را انتخاب کنیم که حائز ویژگی‌ها و صفات جامعه آماری باشد و ما بتوانیم بر مبنای آن نمونه‌ی انتخابی درباره‌ی جامعه قضاوت کنیم. در واقع از آنجایی که به دلیل کمبود زمان، کمبود هزینه، کمبود شاید نیرو نمی‌توانیم به تمام جامعه دسترسی داشته باشیم، بنابراین تصمیم می‌گیریم که از نمونه برای انجام تحقیق استفاده بکنیم و بعد نتایج را به جامعه تعمیم دهیم.
به‌طور کلی نمونهگیری به دو شیوه انجام می‌شود؛
- نمونهگیری احتمالی
به این صورت است که نمونه‌گیر به طور کاملاً تصادفی انجام می‌شود و اعضا برای انتخاب شدن شانس برابری دارند.
- نمونهگیری غیراحتمالی
به این صورت است که نمونهگیری به‌طور هدفمند و از پیش تعیین‌شده انجام می‌شود. نکته‌ی مهم این است که اگر ما تمام واحدهای جامعه آماری را مورد مطالعه قرار دهیم، به این حالت سرشماری می‌گوییم که در این حالت به‌جای استفاده از آمار استنباطی می‌بایست از آمار توصیفی استفاده بکنیم. چون ما کل جامعه را بررسی کردیم و دیگر نمی‌خواهیم از نمونه به جامعه تعمیم بدهیم.
مزایا و تاثیر نمونهگیری
اگر ما نمونهگیری کنیم چه مزایایی را به همراه خواهد داشت و به لحاظ عقلانی چه دلایلی وجود دارد که ما اقدام به نمونهگیری کنیم؟
- دقت بیشتر
با انتخاب نمونه محدودتر نسبت به جامعه آماری، دقت مطالعه افزایش پیدا می‌کند.
-
صرفه‌جویی در وقت
دامنه محدود نمونه، زمان کمتری را نسبت به وقت موردنیاز برای مطالعه تمام جامعه آماری خواهد داشت.
- کاهش هزینه
بدون تردید ایجاد محدودیت در دامنه مطالعه از هزینه پژوهش خواهد کاست.
- کاهش تلفات
در برخی موارد ممکن است که به دلیل انجام نمونهگیری که مشتمل بر یک سری اقدامات باشد، منجر به تلفات شود. مثلاً فرض کنید که تست‌هایی که بر روی خودروها انجام می‌شود، اگر قرار بر این باشد که تمام خودروها تست گردند، شرکت‌ها باید یک هزینه‌ی بسیار هنگفتی را پرداخت کنند.
بر این مبنا چند مورد از خودروها به طور خاص تست می‌شوند تا از لحاظ کیفیت به آن درجه ی کافی دست پیدا کنند و بر این مبنا نیاز نباشد که هزینه‌ی بسیار زیادی صرف نمونهگیری و انجام تست‌های آزمایشی شود.
مهم ترین روش‌های نمونهگیری کدام اند
روش‌های مختلفی برای نمونهگیری وجود دارد که در اینجا به مهم‌ترین آنها که در علوم رفتاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره خواهیم کرد.
همانطور که گفتیم نمونهگیری به دو صورت غیراحتمالی و احتمالی می‌باشد.
نمونه‌گیری‌های غیر احتمالی روش‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند تصادفی آسان، سهمیه‌ای و قضاوتی است و نمونهگیری احتمالی تصادفی منظم، خوشه‌ای، تصادفی ساده، طبقه‌ای و چند مرحله‌ای هستند که در خصوص هر یک از این‌ها صحبت خواهیم کرد.
- نمونهگیری قضاوتی
بررسی هدفمند افرادی که دارای اطلاعاتی خاص هستند و محقق در جست‌وجوی اطلاعات آنهاست، نمونهگیری قضاوتی می‌باشد. مثلاً می‌خواهیم در مورد علل فرار نوجوانان از منزل تحقیق انجام بدهیم. در این صورت محقق در پارک‌ها، ترمینال‌ها و یا جاهایی که حدس می‌زند می‌تواند به افرادی که از منزل فرار کردند و اطلاعاتی را در این زمینه دارند، مراجعه می‌کند و به‌طور هدفمند آنها را مورد مطالعه قرار می‌دهد و یا مصاحبه‌ای با آنها انجام می‌دهد یا پرسشنامه‌هایی را در اختیارشان قرار می‌دهد.
- نمونهگیری آسان
در اینجا محقق به‌طور تصادفی نزدیک‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین افرادی را که می‌تواند با آنها برخورد داشته باشد را به عنوان نمونه‌ی پژوهش انتخاب می‌کند. مثلاً پژوهشگر می‌خواهد در مورد نگرش افراد در خصوص کتابخوانی تحقیق انجام دهد، ممکن است که پژوهشگر یک صبح تا عصری را در یک کتابخانه‌ای حضور پیدا کند و افرادی که برای دریافت امانت کتاب به کتابخانه مراجعه می‌کنند را مورد مطالعه قرار دهد.
- نمونهگیری سهمیه‌ای
در اینجا بررسی طبقات افراد به طور تصادفی است که بر مبنای یک صفت، یک ویژگی، یک متغیری افراد را به زیرگروه هایی تقسیم می‌کنیم و بر مبنای آن زیرگروه‌ها به‌طور تصادفی افرادی را و بر مبنای آن حجمی از افرادی که داخل هر گروه قرار دارند، از بین آنها انتخاب می‌کنیم.
با موسسه تزمن معامله ای ارزشمند داشته باشید! سفارش انجام پروپوزال را در هر مقطع و رشته ای که هستید به ما بسپارید.
مثلاً در جدول فوق ما سن را لحاظ کردیم؛ ۱۱ تا ۲۱ سال، ۲۲ تا ۳۱ سال، ۳۲ تا ۴۱ سال، ۴۲ تا ۵۱ سال.
تعداد افرادی که از گروه ۱۱ تا ۲۱ سال انتخاب شدند ۱۱ نفر، ۲۲ تا ۳۱ سال ۱۶ نفر، ۳۲ تا ۴۱ سال ۱۵ نفر و ۴۲ تا ۵۱ سال ۱۵ نفر. بر مبنای تعداد نفراتی است که در هر گروه وجود دارند و بر این مبنا یک سهم مشخصی به هر گروه یا طبقه اختصاص داده شده است.
مثلاً فرض کنید که می‌خواهیم در مورد نگرش افراد در مورد سواد تحقیقی را انجام دهیم و قرار است که صد نفر از بین ۱۰۰۰ نفری که هشتصد نفرشان باسواد و ۲۰۰ نفر از آنها بی‌سواد هستند انتخاب شوند. در این صورت ما با ۸۰ نفر باسواد و با ۲۰ نفر بی‌سواد مصاحبه خواهیم کرد که به این حال نمونهگیری سهمیه‌ای می‌گوییم.
- نمونهگیری تصادفی ساده
این شکل از نمونهگیری به این صورت است که برخلاف تصادفی آسان که به این صورت بود که ما افرادی را که در دسترس ما بودند به عنوان نمونه انتخاب می‌کردیم در اینجا لیستی از کلیه افراد را تهیه می‌کنیم و به‌طور تصادفی هر یک افراد را انتخاب می‌کنیم.
ممکن است که از طریق قرعه‌کشی این کار را انجام دهیم و یا از طریق نرم‌افزار یا جدول اعداد تصادفی این کار انجام شود.
- نمونهگیری منظم
نمونهگیری منظم به این صورت است که ما لیست کلیه‌ی افراد را فراهم می‌کنیم. مثلاً قرار است که صد نفر را از بین ۱۰۰۰ نفر انتخاب کنیم. لیست را تهیه می‌کنیم و با تقسیم جامعه‌ی آماری، برای مثال اگر جامعه‌ی آماری ما ۱۰۰۰ نفر است و ما می‌خواهیم ۱۰۰ نفر را به عنوان نمونه انتخاب کنیم، فاصله‌ی بین افراد را مشخص می‌کنیم.
در واقع آن عددی که ما بر مبنای آن عدد می‌بایستی به طور منظم نمونهگیری را انجام بدهیم و سپس برای شروع انتخاب اولین نفر قرعه‌کشی می‌کنیم و اگر مثلاً قرعه‌ی ما ۳ افتاد، در این صورت عدد ۳، نفر سوم، عدد سه ۱۳، به همین ترتیب ۲۳، ۳۳ و … انتخاب می‌شوند تا لیست تکمیل شود.
-
نمونهگیری طبقه‌بندی شده
در نمونهگیری طبقه‌بندی شده جامعه‌ی آماری را بر مبنای یک صفت یا ویژگی طبقه‌بندی می‌کنیم به‌طوری‌که بین گروه‌ها ناهمگونی برقرار شود و بر مبنای آن صفت بین گروه‌ها همگونی برقرار شود.
در نمونهگیری طبقه‌ای بهتر است که به نسبت اعضای هر طبقه نمونه انتخاب شود. به عنوان مثال می‌خواهیم تحقیقی را بر روی دانشجویان انجام دهیم. فرض می‌کنیم که نوع دانشکده‌ای که دانشجویان در آن تحصیل می‌کنند، در نتایج پژوهش تأثیرگذار است.
در این صورت ما می‌آییم دانشکده‌ها را از هم تفکیک می‌کنیم و بر مبنای نوع دانشکده پژوهشمان را انجام می‌دهیم و اگر مثلاً می‌خواهیم که هزار نفر را به عنوان نمونه در پژوهش داشته باشیم، قاعدتاً باید دانشکده‌ای که تعداد دانشجوی بیشتری را دارد، بیشترین سهم را در نمونه‌ی ما داشته باشد.
- نمونهگیری خوشه‌ای
زمانی که لیست تمام افراد جامعه را در اختیار نداشته باشیم یا جامعه خیلی گسترده باشد، از نمونهگیری خوشه‌ای استفاده می‌کنیم. مثلاً اگر بنا باشد که به عنوان یک پژوهشگر پژوهشی را بر روی مدارس ابتدایی تهران انجام دهیم، مشخص است که سطح جامعه آنقدر گسترده است که ما نمی‌توانیم به یکایک افرادی که در این مدارس هستند، دسترسی داشته باشیم و لیست آنها را تهیه کنیم و به طور تصادفی هر یک از اعضاء را انتخاب کنیم.
در اینجا به جای این‌که ما واحد نمونه‌‌ای که در نظر می‌گیریم فرد باشد، خوشه‌ها واحد نمونه‌ی ما خواهند بود و ابتدا خوشه‌ی مورد نظرمان را به طور تصادفی انتخاب می‌کنیم و بعد در داخل این خوشه‌ها نمونهگیری را انجام می‌دهیم. تفاوتی که بین نمونهگیری خوشه‌ای و نمونهگیری تصادفی طبقه‌ای وجود دارد، این است که در نمونهگیری تصادفی طبقه‌ای از هر طبقه تعدادی را به عنوان نمونه انتخاب می‌کنیم، در صورتی که در نمونهگیری تصادفی خوشه‌ای نمونه از تعدادی از خوشه‌ها انتخاب می‌شود.
همین‌طور دقت نمونهگیری تصادفی طبقه‌ای ارتباط مستقیمی با همگنی درون طبقات و ناهمگنی بین طبقات دارد. اما دقت نمونهگیری تصادفی خوشه‌ای ارتباط مستقیمی با ناهمگنی درون خوشه‌ها و همگنی بین خوشه‌ها دارد.
- نمونهگیری چندمرحله‌ای
در نمونهگیری چندمرحله‌ای افراد جامعه با توجه به سلسله مراتب از واحدهای بزرگتر به واحدهای کوچکتر از انواع واحدهای جامعه انتخاب می‌شوند.
برای مثال می‌خواهیم توانایی ریاضی دانش‌آموزان پایه‌ی پنجم ابتدایی در یک منطقه‌ی آموزش پرورش را برآورد کنیم. در اینجا می‌توانیم از ۳ مرحله استفاده کنیم؛ ابتدا بیاییم لیستی از دبستان‌ها را تهیه کنیم، مثلاً دبستان ۱ تا ۱۰ را داریم و سپس بیاییم از هر دبستان مثلاً دو کلاس را انتخاب کنیم و بعد از هر کلاس ۳ دانش‌آموز را انتخاب کنیم که در واقع در اینجا ما سه مرحله را پشت سر گذاشتیم: انتخاب دبستان، انتخاب کلاس از هر دبستان و انتخاب افراد از هر کلاس.
این روش نسبت به روش خوشه‌ای ساده از دقت بالاتری برخوردار است.
اما اگر بخواهیم یک مقایسه‌ای را بین روش‌های مختلف نمونهگیری از حیث جنبه‌های مثبت و منفی آنها داشته باشیم به این صورت خواهد بود:
جنبه‌های مثبت جنبه‌های منفی
ساده
1- اطلاعات جزئی از جامعه ضرورت ندارد.
2- روایی آماری را از نظر آماری می‌توانیم برآورد کنیم.
3- یک گروه معرف به آسانی قابل دسترس است.
4- احتمال خطای طبقه‌ای برطرف می‌شود. 1- فهرست جامع باید از جامعه فراهم شده باشد.
2- یک نمونه معرف را در همه‌ی موارد نمی‌توان انتخاب کرد.
3- این روش نسبت به روش‌های دیگر پرهزینه‌تر است.
منظم
1- انتخاب آسان است.
2- انتخاب از نمونه‌ی تصادفی ساده دقیق‌تر است.
3- این روش معمولاً ارزان است.
1-فهرست جامعی از جامعه باید وجود داشته باشد.
2- دور یا تناوب ممکن است باعث سوگیری در فرایند نمونهگیری شود.
جنبه‌های مثبت نمونهگیری ساده:
– اطلاعات جزئی از جامعه ضرورت ندارد.
– روایی آماری را از نظر آماری می‌توانیم برآورد کنیم.
– یک گروه معرف به آسانی قابل دسترس است.
– احتمال خطای طبقه‌ای برطرف می‌شود.
جنبه‌های منفی روش نمونهگیری ساده:
– فهرست جامع باید از جامعه فراهم شده باشد.
– یک نمونه معرف را در همه‌ی موارد نمی‌توان انتخاب کرد.
– این روش نسبت به روش‌های دیگر پرهزینه‌تر است.
جنبه‌های مثبت روش منظم:
– انتخاب آسان است.
– انتخاب از نمونه‌ی تصادفی ساده دقیق‌تر است.
– این روش معمولاً ارزان است.
جنبه‌ها منفی روش منظم عبارت‌اند از:
– فهرست جامعی از جامعه باید وجود داشته باشد.
– دور یا تناوب ممکن است باعث سوگیری در فرایند نمونهگیری شود.
| جنبه‌های مثبت | جنبه‌های منفی | |
| طبقه‌ای | 1- معرف بودن متغیرهای مرتبط با تحقیق تضمین می‌شود.
2- می‌توانیم بین جوامع مختلف مقایسه انجام دهیم. 3- خطای نمونهگیری کاهش پیدا می‌کند. 4- دقت این روش از دیگر روش‌ها بیشتر است. |
1- داشتن اطلاعاتی در مورد جامعه قبل از انتخاب ضروری است.
2- این روش ممکن است پرهزینه و زمان‌بر باشد. 3- ممکن است پیدا کردن یک نمونه، اگر بروز آن پایین باشد، با دشواری انجام شود. 4- متغیرهایی که طبقات را تعیین می‌کنند، ممکن است مرتبط نباشند. |
| خوشه‌ای | 1- تنها بخشی از جامعه نیاز به فهرست‌برداری دارد.
2- هزینه‌ها در صورتی که خوشه‌ها خوب تعریف شده باشند، کاهش پیدا می‌کند و برآورد شاخصه‌های خوشه و مقایسه‌ی آن با جامعه امکان‌پذیر است. |
1- احتمال خطای نمونهگیری وجود دارد.
2- ممکن است که خوشه‌ها معرف جامعه نباشند. 3- هر آزمونی یا واحد را باید در یک خوشه‌ی خاص قرار داد. |
جنبه‌های مثبت روش طبقه‌ای:
– معرف بودن متغیرهای مرتبط با تحقیق تضمین می‌شود.
– می‌توانیم بین جوامع مختلف مقایسه انجام دهیم.
– خطای نمونهگیری کاهش پیدا می‌کند.
– دقت این روش از دیگر روش‌ها بیشتر است.
جنبه‌های منفی روش طبقه‌ای عبارت‌اند از:
– داشتن اطلاعاتی در مورد جامعه قبل از انتخاب ضروری است.
– این روش ممکن است پرهزینه و زمان‌بر باشد.
– ممکن است پیدا کردن یک نمونه، اگر بروز آن پایین باشد، با دشواری انجام شود.
– متغیرهایی که طبقات را تعیین می‌کنند، ممکن است مرتبط نباشند.
جنبه‌های مثبت روش خوشه‌ای عبارت است از:
– تنها بخشی از جامعه نیاز به فهرست‌برداری دارد.
– هزینه‌ها در صورتی که خوشه‌ها خوب تعریف شده باشند، کاهش پیدا می‌کند و برآورد شاخصه‌های خوشه و مقایسه‌ی آن با جامعه امکان‌پذیر است.
جنبه‌های منفی روش خوشه‌ای:
– احتمال خطای نمونهگیری وجود دارد.
– ممکن است که خوشه‌ها معرف جامعه نباشند.
– هر آزمونی یا واحد را باید در یک خوشه‌ی خاص قرار داد.
سخنی پایانی برای جامعه آماری و روش نمونه گیری در پروپوزال
در جلسه جامعه آماری و روش نمونه گیری در پروپوزال، راجع به جامعه آماری و روش نمونه گیری و مزایای نمونه گیری صحبت کردیم و در جلسه آینده راجع به متغیر های تحقیق در پروپوزال صحبت خواهیم کرد.
